ಸಂಸ್ಕೃತ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಶೃಂಗಾರ

ಸಂಸ್ಕೃತ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಯಾವ ವಿಷಯವೂ ಇಲ್ಲದಿಲ್ಲ.ಮಾನವ ಅನುಭವದ ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಮುಖಗಳನ್ನು ನಾವಿಲ್ಲಿ ಕಾಣಬಹುದು.ಅಂತೆಯೇ ಶೃಂಗಾರವೂ ಹೌದು.ಸರಳವಾಗಿ ಹೇಳಬಹುದಾದರೆ ಶೃಂಗಾರವೆಂದರೆ ಗಂಡು, ಹೆಣ್ಣುಗಳ ಪ್ರೇಮ.ಆದರೆ ಅಷ್ಟಕ್ಕೇ ಸೀಮಿತವಾಗದೇ, ಭೋಜರಾಜನು ತನ್ನ ಶೃಂಗಾರಪ್ರಕಾಶವೆಂಬ ಗ್ರಂಥದಲ್ಲಿ ಶೃಂಗಾರವನ್ನು, 'ಯೇನ ಶೃಂಗಂ ರೀಯತೇ ಗಮ್ಯತೇ ಸ  ಶೃಂಗಾರ:' ಎಂದು ವಿವರಿಸುತ್ತಾನೆ.ಅಂದರೆ ಯಾವುದರಿಂದ ಒಂದು ಶೃಂಗದ ತುಟ್ಟ ತುದಿಯನ್ನು ಮುಟ್ಟುವುದೋ ಅದು ಶೃಂಗಾರ ಎಂದು.ಹಾಗಾಗಿ ಶೃಂಗಾರವೆಂದರೆ ಅತ್ಯುನ್ನತ ಸುಖವನ್ನು ಹೊಂದುವುದು.ಅದು ಸ್ತ್ರೀ,ಪುರುಷರ ಕ್ಷಣಿಕ ಮಿಲನವಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೇ ಸಂಪೂರ್ಣ ದೈಹಿಕ, ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಸುಖ ಹೊಂದುವುದಾಗಿರುತ್ತದೆ.ವಾತ್ಸ್ಯಾಯನನೆಂಬ ಋಷಿ ಕಾಮಸೂತ್ರವೆಂಬ ತನ್ನ ಗ್ರಂಥದಲ್ಲಿ ಕಾಮವನ್ನು ಒಂದು ಕಲೆಯಾಗಿ ಹೇಗೆ ಆನಂದವುಂಟಾಗುವಂತೆ ಅನುಭವಿಸಬೇಕೆಂದು ಬಗೆಬಗೆಯಾಗಿ ವರ್ಣಿಸಿದ್ದಾನೆ.ಅನಂತರ ಬಂದ ಕೊಕ್ಕೋಕ ಪಂಡಿತನ ರತಿರಹಸ್ಯ, ಕಲ್ಯಾಣಮಲ್ಲನ ಅನಂಗರಂಗ, ಮೊದಲಾದ ಗ್ರಂಥಗಳು ಕಾಮಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಿದವು.ಈ ಗ್ರಂಥಗಳು ಒಂದು ಬಗೆಯ ಶಾಸ್ತ್ರ ಅಥವಾ ಪಠ್ಯ ಗ್ರಂಥಗಳು.ಆದರೆ ಇವಲ್ಲದೇ, ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ ಭಾವನಾತ್ಮಕವಾದ ಶೃಂಗಾರ ಪದ್ಯಗಳಿವೆ ಹಾಗೂ ಅವುಗಳ ಸಂಕಲನಗಳಿವೆ.ಅವುಗಳ ಮೇಲೆ ಕಾಮಸೂತ್ರ ಮೊದಲಾದ ಈ ಗ್ರಂಥಗಳ ಪ್ರಭಾವವಾಗಿದೆ.ಶೃಂಗಾರವು ಅಶ್ಲೀಲವಲ್ಲ.ಅದನ್ನು ರಸವಾಗಿ ಅನುಭವಿಸಿದಾಗ ಅಶ್ಲೀಲದ ಭಾವನೆ ಬರುವುದಿಲ್ಲ.ನಾಟ್ಯಶಾಸ್ತ್ರದ ನವರಸಗಳಲ್ಲಿ ಶೃಂಗಾರವೇ ಪ್ರಮುಖವಾಗಿದೆ ಹಾಗೂ ನಾರಾಯಣನೇ ಅದರ ದೇವತೆಯಾಗಿದ್ದಾನೆ. ಭೋಜರಾಜನು ಶೃಂಗಾರೇಕ ರಸ: , ಅಂದರೆ, ಶೃಂಗಾರವೊಂದೇ ರಸ ಎಂದು ಉತ್ಪ್ರೇಕ್ಷೆಯೆಂಬಂತೆ ಹೇಳುತ್ತಾನೆ.

     ಸಂಸ್ಕೃತ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಶೃಂಗಾರದ ವರ್ಣನೆಗಳು ಹಾಸುಹೊಕ್ಕಾಗಿ ಬರುತ್ತವೆ.ಸ್ತ್ರೀಸೌಂದರ್ಯ, ಚುಂಬನಾಲಿಂಗನಾದಿ ಪ್ರೇಮ ಕ್ರೀಡೆಗಳು, ಸುರತ ಕ್ರೀಡೆ, ಜಲಕ್ರೀಡೆ, ಮೊದಲಾದ ವರ್ಣನೆಗಳನ್ನು ಕಾಳಿದಾಸಾದಿ ಕವಿಗಳು ತಮ್ಮ ಕಾವ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಆಕರ್ಷಕವಾಗಿ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಟ್ಟುವಂತೆ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಕಾವ್ಯ, ನಾಟಕಗಳ ಮಧ್ಯೆ ಇಂಥ ವರ್ಣನೆಗಳು ಹೇರಳವಾಗಿ ದೊರೆಯುವುದು ಒಂದು ಬಗೆಯಾದರೆ, ಶೃಂಗಾರ ಪದ್ಯಗಳ ಸಂಗ್ರಹಗಳೇ ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿರುವುದು ಇನ್ನೊಂದು ಬಗೆ.ಈ ಶೃಂಗಾರ ಕಾವ್ಯಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಒಂದಕ್ಕೊಂದು ಸಂಬಂಧವಿಲ್ಲದ ಬಿಡಿ ಬಿಡಿ ಪದ್ಯಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ.ಇಂಥ ಬಿಡಿ ಪದ್ಯಗಳನ್ನು ಮುಕ್ತಕಗಳು ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ.ಮುಕ್ತಕಗಳೆಂದರೆ ಮುತ್ತುಗಳು.ನೂರು ಪದ್ಯಗಳುಳ್ಳ ಒಂದು ಸಂಕಲನಕ್ಕೆ ಶತಕ ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ.ಶತಕಗಳು ನೀತಿ, ಅನ್ಯೋಕ್ತಿ ಸುಭಾಷಿತಗಳು, ವೈರಾಗ್ಯದ ಚಿಂತನೆಗಳು, ಮೊದಲಾದ ವಿಷಯಗಳನ್ನೊಳಗೊಂಡಂತೆ ಶೃಂಗಾರದ ವಿಷಯವನ್ನೂ ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. ಭರ್ತೃಹರಿಯ ಶೃಂಗಾರ ಶತಕ, ಹಾಗೂ ಅಮರುಕ ಕವಿಯ ಶೃಂಗಾರ ಶತಕ ಇದಕ್ಕೆ ಉದಾಹರಣೆಗಳು.ಅಂತೆಯೇ ಈ ಶೃಂಗಾರ ಕಾವ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರೇಮಿಗಳನ್ನು ನಾಯಕ ಮತ್ತು ನಾಯಿಕೆ ಎಂದು ಕರೆದಿರುತ್ತಾರೆ.ಇವರಲ್ಲಿ ಇನ್ನೂ ಹಲವು ವಿಧಗಳಿವೆ! ಶೃಂಗಾರದಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಎರಡು ಬಗೆಗಳಿವೆ.ಅವು ಸಂಭೋಗ ಶೃಂಗಾರ ಮತ್ತು ವಿಪ್ರಲಂಭ ಶೃಂಗಾರ.ಸಂಭೋಗ ಶೃಂಗಾರ ಪ್ರೇಮಿಗಳು ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ ಅನುಭವಿಸುವ ಪ್ರೇಮವನ್ನು ವರ್ಣಿಸಿದರೆ, ವಿಪ್ರಲಂಭ ಶೃಂಗಾರ, ಪ್ರೇಮಿಗಳು ವಿರಹದಲ್ಲಿರುವುದನ್ನು ವರ್ಣಿಸುತ್ತವೆ.

             ಭರ್ತೃಹರಿ, ಸಂಸ್ಕೃತ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ಚಿರಪರಿಚಿತ ಹೆಸರು.ಅವನು ನೀತಿ, ವೈರಾಗ್ಯ ಶತಕಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಶೃಂಗಾರ ಶತಕವನ್ನೂ ರಚಿಸಿದ್ದಾನೆ.ಇದರಲ್ಲಿ ಅವನು ಸ್ತ್ರೀ ಸೌಂದರ್ಯವನ್ನು ಬಗೆಬಗೆಯಾಗಿ ವರ್ಣಿಸುತ್ತಾನೆ.ಅಂತೆಯೇ ವಿವಿಧ ಋತುಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರೇಮಿಗಳು ಹೇಗೆ ಪ್ರೀತಿಸುತ್ತಾರೆ ಎಂಬುದನ್ನೂ ವರ್ಣಿಸುತ್ತಾನೆ.

     ಭರ್ತೃಹರಿಯ ಶೃಂಗಾರ ಶತಕದ ಒಂದೆರಡು ಉದಾಹರಣೆಗಳನ್ನು ನೋಡೋಣ.

ಸತಿ ಪ್ರದೀಪೇ ಸತ್ಯಗ್ನೌ ಸತ್ಸು ತಾರಾಮಣೀಂದುಷು /

ವಿನಾ ಮೇ ಮೃಗಶಾವಕ್ಷ್ಯಾ ತಮೋಭೂತಮಿದಂ ಜಗತ್//

  ವಿರಹದಲ್ಲಿರುವ ಒಬ್ಬ ನಾಯಕನು ಹೇಳುತ್ತಾನೆ,' ಪ್ರಕಾಶ ಬೀರುವ ದೀಪವೇ ಇರಲಿ, ಬೆಳಕು ಬೀರುವ ಅಗ್ನಿಯೇ ಇರಲಿ,ಹಳೆಹೊಳೆಯುವ ನಕ್ಷತ್ರಗಳೇ ಇರಲಿ, ಉಜ್ವಲವಾಗಿ ಬೆಳಗುವ ಚಂದ್ರಮನೇ ಇರಲಿ, ಜಿಂಕೆಯ ಮರಿಯ ಕಂಗಳಂಥ ಸುಂದರ ಕಂಗಳುಳ್ಳ ನನ್ನ ಪ್ರಿಯತಮೆಯು ನನ್ನ ಬಳಿ ಇರದಿದ್ದರೆ, ಈ ಇಡೀ ಜಗತ್ತು ಕತ್ತಲಾಗಿ ಕಾಣುವುದು!'

ಹಂತ ಹಂತವಾಗಿ ರತಿಯಾಸೆ ಹೇಗೆ ಹೆಚ್ಚುವುದೆಂದು ಈ ಪದ್ಯದಲ್ಲಿ ಭರ್ತೃಹರಿಯು ಸೊಗಸಾಗಿ ಹೇಳುತ್ತಾನೆ:

ಅದರ್ಶನೇ ದರ್ಶನಮಾತ್ರಕಾಮಾ 

ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಪರಿಷ್ವಂಗಸುಖೈಕಲೋಲಾ/

ಆಲಿಂಗಿತಾಯಾಂ ಪುನರಾಯತಾಕ್ಷ್ಯಾ-

ಮಾಶಾಸ್ಮಹೇ ವಿಗ್ರಹಯೋರಭೇದಮ್//

' ನೋಡುವವರೆಗೆ ನೋಡುವ ಆಸೆಯೊಂದೇ ಇರುತ್ತದೆ! ನೋಡಿದ ಬಳಿಕ ಆಲಿಂಗನ ಸುಖದ ಆಸೆಯೊಂದೇ ಇರುತ್ತದೆ! ವಿಶಾಲಾಕ್ಷಿಯಾದ ಹೆಣ್ಣನ್ನು ಆಲಿಂಗಿಸಿದ  ಬಳಿಕ, ಇಬ್ಬರ ತನುಗಳ ನಡುವೆ ಭೇದವೇ ಆಗಬಾರದೆಂದು ( ಸದಾ ಒಂದಾಗಿಯೇ ಇರಬೇಕೆಂಬ) ನಾವು ಆಸೆಪಡುತ್ತೇವೆ!' 

ವರ್ಷ ಋತುವಿನ ಒಂದು ವರ್ಣನೆಯನ್ನು ನೋಡಿ:

ಆಸಾರೇಣ ನ ಹರ್ಮ್ಯತ: ಪ್ರಿಯತಮೈರ್ಯಾತುಂ ಬಹಿ: ಶಕ್ಯತೇ 

ಶೀತೋತ್ಕಂಪನಿಮಿತ್ತಮಾಯತದೃಶಾ ಗಾಢಂ ಸಮಾಲಿಂಗ್ಯತೇ/

ಜಾತಾ: ಶೀಕರಶೀತಲಾಶ್ಚ ಮರುತೋ ರತ್ಯಂತಖೇದಚ್ಛಿದೋ 

ಧನ್ಯಾನಾಂ ಬತ ದುರ್ದಿನಂ ಸುದಿನತಾಂ ಯಾತಿ ಪ್ರಿಯಾಸಂಗಮೇ//

' ನಿರಂತರವಾಗಿ ಮಳೆ ಸುರಿಯುತ್ತಿರುವುದರಿಂದ, ಪ್ರಿಯತಮರು ಮನೆಯಿಂದ ಹೊರಗೆ ಹೋಗಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುವುದಿಲ್ಲ.ವಿಶಾಲಾಕ್ಷಿಯರಾದ ಅವರ ಮುದ್ದು ನಲ್ಲೆಯರು ಚಳಿಯಿಂದ ನಡುಗುವ ನೆಪ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ತಾವಾಗಿಯೇ ಅವರನ್ನು ಗಾಢವಾಗಿ ಅಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ! ಮಳೆಹನಿಗಳಿಂದ ತಂಪಾದ ಗಾಳಿಯು ಮೆಲ್ಲನೆ ಬೀಸುತ್ತಾ ರತಿಕೇಳಿಯಾಡಿದ ನಲ್ಲನಲ್ಲೆಯರ ಶ್ರಮವನ್ನು ಪರಿಹರಿಸುತ್ತದೆ! ಹೀಗೆ ಪ್ರಿಯತಮೆಯರ ಸಂಗಮವನ್ನು ಹೊಂದಿದ ಧನ್ಯಪುರುಷರ ಮಳೆಗಾಲದ ಇಂಥ ದುರ್ದಿನಗಳೂ ಸುದಿನಗಳಾಗಿ ಪರಿಣಮಿಸುತ್ತವೆ!'

       ಪ್ರೇಮದ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಸಂವೇದನೆಗಳು ಮತ್ತು ನವಿರಾದ ಭಾವನೆಗಳನ್ನು ವರ್ಣಿಸುವುದರಲ್ಲಿ ಅಮರುಕ ಕವಿಯು ಎತ್ತಿದ ಕೈ! ಅವನು ಅಮರುಶತಕ ಸಂಸ್ಕೃತ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲೇ ಅತ್ಯಂತ ಉತ್ಕೃಷ್ಟ ಶೃಂಗಾರ ಕಾವ್ಯವೆನ್ನಬಹುದು.ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಕಾರರು ಅಮರುಶತಕವನ್ನು ಅಮೃತಕಾವ್ಯ ಎಂದಿದ್ದಾರೆ.'ಅಮರುಕಕವೇರೇಕ: ಶ್ಲೋಕ: ಪ್ರಬಂಧಶತಾಯತೇ ' ಎಂಬ ಮಾತಿದೆ - ಅಂದರೆ ಅಮರುಕ ಕವಿಯ ಒಂದೊಂದು ಶ್ಲೋಕವೂ ನೂರು ಪ್ರಬಂಧಗಳಿಗೆ ಸಮ ಎಂದು ಅರ್ಥ!ಅಮರುಕ ಕವಿಯ ಡಮರುಗವನ್ನಾಲಿಸಿದ ಬಳಿಕ ಬೇರಾವ ಶೃಂಗಾರ ಕಾವ್ಯವೂ ರುಚಿಸದು ಎಂದಿದ್ದಾರೆ! ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ವಿದ್ವಾಂಸರಿಗೂ ಇದು ಬಹಳ ಪ್ರಿಯವಾದುದು.ಪ್ರೊ.ಮೆಕ್ ಡೊನಾಲ್ಡ್ ಅವರು,' ವಿಷಯದ ಚಿಕ್ಕ ಪರಿಮಿತಿಯಲ್ಲೇ, ಸಮಾನವಾದ ಭಾವಗಳ ಮತ್ತು ಸನ್ನಿವೇಶಗಳಲ್ಲೇ, ಕವಿಯು ಆಲೋಚನೆಗಳ ಆಶ್ಚರ್ಯಕರ ತಿರುವುಗಳೊಂದಿಗೆ ಎಲ್ಲೆಲ್ಲೂ ಹೊಸ ಹೊಸ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಸ್ಪರ್ಶಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತಾ ಮನಸೆಳೆಯುವಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿದ್ದಾನೆ!' ಎಂದಿದ್ದಾರೆ.ಅಮರುಶತಕವು ಚಿತ್ರಕಲೆಯನ್ನೂ ಪ್ರೇರೇಪಿಸಿದೆ.ಅಮರುಶತಕದ ಎಲ್ಲಾ ಪದ್ಯಗಳಿಗೂ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ರಚಿಸಲಾಗಿದೆ.ಈಗ ಅಮರುಶತಕದ ಎರಡು ಉದಾಹರಣೆಗಳನ್ನು ನೋಡೋಣ:

ಏಕಸ್ಮಿನ್ ಶಯನೇ ಪರಾಙ್ಮುಖತಯಾ ವೀತೋತ್ತರ: ತಾಮ್ಯತೋ -

ರನ್ಯೋನ್ಯಂ ಹೃದಯಸ್ಥಿತೇsಪ್ಯನುನಯೇ ಸಂರಕ್ಷತೋರ್ಗೌರವಮ್/

ದಂಪತ್ಯೋ: ಶನಕೈರಪಾಂಗವಲನಾನ್ಮಿಶ್ರೀಭವಚ್ಚಕ್ಷುಷೋ -

ರ್ಭಗ್ನೋ ಮಾನಕಲಿ: ಸಹಾಸರಭಸಂ ವ್ಯಾವೃತ್ತಕಂಠಗ್ರಹ: //

   ದಂಪತಿಗಳು ಒಮ್ಮೆ ಜಗಳವಾಡಿ ಪುನಃ ಹೇಗೆ ಒಂದಾದರೆಂದು ಕವಿಯು ಇಲ್ಲಿ ನವಿರಾಗಿ ವರ್ಣಿಸುತ್ತಾನೆ,' ಒಮ್ಮೆ ದಂಪತಿಗಳಿಬ್ಬರೂ ಜಗಳವಾಡಿ ಮಂಚದ ಮೇಲೆ ಮಾತುಕತೆಯಿಲ್ಲದೇ ಮುಖ ತಿರುಗಿಸಿಕೊಂಡು ಮಲಗಿದರು! ಇದರಿಂದ ಇಬ್ಬರೂ ಒಳಗೊಳಗೇ ತಪಿಸುತ್ತಾ ಒಬ್ಬರನ್ನೊಬ್ಬರು ಸಮಾಧಾನಪಡಿಸಬೇಕೆಂದು ಆಶಿಸುತ್ತಿದ್ದರೂ ಸ್ವಾಭಿಮಾನವನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಮೌನವಾಗಿದ್ದರು! ಆದರೆ ಅವರು ನಿಧಾನವಾಗಿ ಮುಖವನ್ನು ಪುನಃ ಒಬ್ಬರ ಕಡೆಗೊಬ್ಬರು ತಿರುಗಿಸಿ ಕಡೆಗಣ್ಣಿನಿಂದ ನೋಡತೊಡಗಿದರು.ನೋಟಗಳು ಮಿಳಿತವಾಗಲು, ಅವರ ಕೋಪಕಲಹ ಮಾಯವಾಗಿ ಇಬ್ಬರೂ ನಗುತ್ತಾ ವೇಗವಾಗಿ ಕೊರಳ ಸುತ್ತ ತೋಳು ಬಳಸಿ ಬಿಸಿಯಪ್ಪುಗೆಯಲ್ಲಿ ಬಂಧಿತರಾದರು!' 

ಶೂನ್ಯಂ ವಾಸಗೃಹಂ ವಿಲೋಕ್ಯ ಶಯನಾದುತ್ಥಾಯ ಕಿಂಚಿಚ್ಛನೈ-

ರ್ನಿದ್ರಾವ್ಯಾಜಮುಪಾಗತಸ್ಯ ಸುಚಿರಂ ನಿರ್ವರ್ಣ್ಯ ಪತ್ಯುರ್ಮುಖಮ್/

ವಿಸ್ರಬ್ಧಂ ಪರಿಚುಂಬ್ಯ ಜಾತಪುಲಕಾಮಾಲೋಕ್ಯ ಗಂಡಸ್ಥಲೀಂ

ಲಜ್ಜಾನಮ್ರಮುಖೀ ಪ್ರಿಯೇಣ ಹಸತಾ ಬಾಲಾ ಚಿರಂ ಚುಂಬಿತಾ//

ನವವಿವಾಹಿತ ಹೆಣ್ಣಿನ ಒಂದು ಪ್ರೇಮಸನ್ನಿವೇಶವನ್ನು ಕವಿಯು ಇಲ್ಲಿ ಸೊಗಸಾಗಿ ವರ್ಣಿಸುತ್ತಾನೆ,' ಶಯ್ಯಾಗೃಹದಲ್ಲಿ ಯಾರೂ ಇಲ್ಲದಿರುವುದನ್ನು ನೋಡಿ, ಮಲಗಿದ್ದ ಆ ಬಾಲೆಯು ಮೆಲ್ಲನೆ ಎದ್ದು, ನಿದ್ರೆ ಹೋದಂತೆ ನಟಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಪತಿಯ ಮುಖವನ್ನೇ ಬಹಳ ಹೊತ್ತು ನೋಡುತ್ತಾ ಅವನು ನಿದ್ರಿಸಿದ್ದಾನೆಂದು ಖಚಿತಪಡಿಸಿಕೊಂಡು ನಿಧಾನವಾಗಿ ಅವನ ಕೆನ್ನೆಯನ್ನು ಚುಂಬಿಸಿದಳು! ಆದರೆ ಅವನ ಕೆನ್ನೆಯ ಮೇಲೆ ಮೂಡಿದ ರೋಮಾಂಚನವನ್ನು ಗಮನಿಸಿ ಅವನು ನಿಜವಾಗಿಯೂ ನಿದ್ರಿಸಿಲ್ಲವೆಂದು ತಿಳಿದು ನಾಚಿಕೆಯಿಂದ ತಲೆಬಾಗಿಸಿದಳು! ಆಗ ಅವಳ ಪ್ರಿಯತಮನು ಎದ್ದು ನಗುತ್ತಾ ಅವಳನ್ನು ಸುದೀರ್ಘವಾಗಿ ಚುಂಬಿಸಿದನು!'

ಮುಗ್ಧೇ ಮುಗ್ಧತಯೈವನೇತುಮಖಿಲ: ಕಾಲ: ಕಿಮಾರಭ್ಯತೇ 

ಮಾನಂ ಧತ್ಸ್ವ ಧೃತಿಂ ಬಧಾನ ಋಜುತಾಂ ದೂರೇ ಕುರು ಪ್ರೇಯಸಿ /

ಸಖ್ಯೈವಂ ಪ್ರತಿಬೋಧಿತಾ ಪ್ರತಿವಚಸ್ತಾಮಾಹ ಭೀತಾನನಾ 

ನೀಚೈ: ಶಂಸ ಹೃದಿ ಸ್ಥಿತೋ ಹಿ ನನು ಮೇ ಪ್ರಾಣೇಶ್ವರ: ಶ್ರೋಷ್ಯತಿ //

     ಸಖಿಯು ಮುಗ್ಧ ನಾಯಿಕೆಯೊಬ್ಬಳಿಗೆ ಕೋಪ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಹೇಗೆಂದು ಕಲಿಸುವಾಗ ನಡೆದ ಸಂಭಾಷಣೆ:

' ಮುಗ್ಧ ಹೆಣ್ಣೇ! ಇಷ್ಟು ಮುಗ್ಧತನದಿಂದಲೇ ನಿನ್ನ ಇಡೀ ಜೀವನವನ್ನು ಕಳೆಯಲು ಆರಂಭಿಸಿರುವೆಯೇಕೆ? ಆಗಾಗ ಕೋಪ ಮಾಡಿಕೋ! ತುಂಬಾ ವಿಧೆಯತೆಯಿಂದಿರದೇ ಸ್ವಲ್ಪ ಗಟ್ಟಿ ಮನಸ್ಸು ಮಾಡಿಕೋ! ಈ ಮುಗ್ಧತೆಯನ್ನು ದೂರ ಮಾಡು!' ಎಂದು ಸಖಿಯು ನವವಧುವಿಗೆ ಬೋಧಿಸುತ್ತಿರಲು, ಭಯಭೀತಿಗೊಂಡ ಮುಖದಿಂದ ಅವಳು,' ಏ ಸಖಿ! ಸ್ವಲ್ಪ ಮೆಲ್ಲನೆ ಮಾತನಾಡು! ನನ್ನ ಹೃದಯದಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರಾಣೇಶ್ವರನು ಕೇಳಿಸಿಕೊಂಡುಬಿಡುತ್ತಾನೆ!' ಎಂದಳು!'

       ಹೆಣ್ಣಿನ ನವಿರಾದ ಭಾವನೆಗಳನ್ನು ಬಹಳ ಸೊಗಸಾಗಿ, ವೈವಿಧ್ಯಮಯವಾಗಿ ವರ್ಣಿಸಿರುವ ಅಮರುಕನು ನೂರು ಹೆಣ್ಣಿನ ಜನ್ಮಗಳನ್ನು ಕಳೆದು ಅನಂತರ ಗಂಡಾಗಿ ಹುಟ್ಟಿದ ಎಂದು ಒಂದು ದಂತಕಥೆಯಿದೆ.ಇನ್ನೊಂದು ದಂತಕಥೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರು ಮಂಡನಮಿಶ್ರರ ಪತ್ನಿ ಉಭಯಭಾರತಿ ಕಾಮಶಾಸ್ತ್ರದ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಶ್ನಿಸಲು, ಅದನ್ನು ಅರಿಯಲು ಸತ್ತುಹೋಗಿದ್ದ ಅಮರುಕನೆಂಬ ರಾಜನ ದೇಹದೊಳಗೆ ಪ್ರವೇಶಿಸಿ ಕಾಮದ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿದು ಈ ಅಮರುಶಕವನ್ನು ರಚಿಸಿದರಂತೆ! ಅನಂತರ ಇದರ ಪದ್ಯಗಳಿಗೆ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಅರ್ಥವನ್ನೂ ಹೇಳಿದರಂತೆ! ಹೀಗೆ ಪ್ರತಿಭಾವಂತನಾದ ಅಮರೂಕನ ಮೇಲೆ ಅನೇಕ ದಂತಕಥೆಗಳು ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡಿವೆ! 

      ಮೊಘಲ್ ದೊರೆ ಶಹಜಹಾನ್ ನ ಆಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದ್ದ ಜಗನ್ನಾಥ ಪಂಡಿತನೆಂಬ ತೈಲಂಗ ಕವಿ, ಭಾಮಿನೀವಿಲಾಸವೆಂಬ ಕಾವ್ಯವನ್ನು ರಚಿಸಿದ್ದಾನೆ.ಇದರಲ್ಲಿ ನಾಲ್ಕು ಭಾಗಗಳಿವೆ.ಅವು, ಪ್ರಾಸ್ತಾವಿಕವಿಲಾಸ ಅಥವಾ ಅನ್ಯೋಕ್ತಿವಿಲಾಸ, ಶೃಂಗಾರವಿಲಾಸ, ಕರುಣಾವಿಲಾಸ, ಮತ್ತು ಶಾಂತವಿಲಾಸ.ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಶೃಂಗಾರವಿಲಾಸದಲ್ಲಿ ಸ್ವಾರಸ್ಯಕರ ಪದ್ಯಗಳಿವೆ.ಒಂದು ಉದಾಹರಣೆ ನೋಡೋಣ.

ತೀರೇ ತರುಣ್ಯಾ ವದನಂ ಸಹಾಸಂ 

    ನೀರೇ ಸರೋಜಂ ಚ ಮಿಲದ್ವಿಕಾಸಮ್/

ಆಲೋಕ್ಯ ಧಾವತ್ಯುಭಯತ್ರ ಮುಗ್ಧಾ 

     ಮರಂದಲುಬ್ಧಾಲಿಕಿಶೋರಮಾಲಾ//

' ತೀರದಲ್ಲಿ ಕುಳಿತ ತರುಣಿಯ ನಗುಮೊಗವನ್ನು ನೋಡಿ, ಹಾಗೆಯೇ ಸರೋವರದ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ತೆರೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿರುವ ಕಮಲಪುಷ್ಪವನ್ನು ನೋಡಿ, ಜೇನಿನ ಆಸೆಯಿಂದ ಮರಿದುಂಬಿಗಳ ಸಾಲು ಗೊಂದಲಕ್ಕೊಳಗಾಗಿ ಎರಡೂ ಕಡೆಗೂ ಹಾರುತ್ತಿದೆ ( ಯಾವುದು ಕಮಲಪುಷ್ಪ ಎಂದು ಗೊಂದಲಕ್ಕೊಳಗಾಗಿ ಮರಿದುಂಬಿಗಳು ಹೆಣ್ಣಿನ ಮುಖದ ಬಳಿಗೂ ನಿಜವಾದ ಕಮಲದ ಬಳಿಗೂ ಹಾರುತ್ತಿವೆ)!' 

      ಶೃಂಗಾರ ಕಾವ್ಯಗಳಲ್ಲಿ  ಕಾಶ್ಮೀರದ ಕವಿ ಬಿಲ್ಹಣನ ಚೌರಸುರತಪಂಚಾಶಿಕಾ ಅಥವಾ ಚೌರಪಂಚಾಶಿಕಾ ಎಂಬ ಐವತ್ತು ಪದ್ಯಗಳ ಪುಟ್ಟ ಕಾವ್ಯವೂ ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ.ಬಿಲ್ಹಣನನ್ನು ದಕ್ಷಿಣದ ರಾಜನೊಬ್ಬನು ತನ್ನ ಮಗಳಿಗೆ ಸಂಸ್ಕೃತ ಪಾಠ ಕಲಿಸಲು ನೇಮಿಸಿದಾಗ ಅವನು ಅವಳೊಡನೆ ಪ್ರೇಮದಲ್ಲಿ ತೊಡಗುತ್ತಾನೆ.ಇದನ್ನು ಪತ್ತೆಮಾಡಿದ ರಾಜ, ಅವನಿಗೆ ಮರಣದಂಡನೆ ವಿಧಿಸಿದನು! ಆದರೆ ಶಿಕ್ಷೆಯಾಗುವ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲೇ ಅವನು ಐವತ್ತು ಶ್ಲೋಕಗಳ ಈ ಕಾವ್ಯವನ್ನು ರಚಿಸಿದನು! ಇದನ್ನು ಕೇಳಿ ಬೆರಗಾದ ರಾಜನು ಅವನನ್ನು ಶಿಕ್ಷೆಯಿಂದ ಮುಕ್ತಗೊಳಿಸಿ ತನ್ನ ಮಗಳಿನೊಂದಿಗೆ ಮದುವೆ ಮಾಡಿಸಿದನು! ಈ ಕಾವ್ಯದಲ್ಲಿ ಬಿಲ್ಹಣನು ತಾನು ಹೇಗೆ ಆ ರಾಜಕುಮಾರಿಯನ್ನು ಗುಪ್ತವಾಗಿ ಪ್ರೇಮಿಸಿದೆನೆಂದು ವಿವರವಾಗಿ ವರ್ಣಿಸಿದ್ದಾನೆ! ಇದರಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ಶ್ಲೋಕವೂ,' ಅದ್ಯಾಪಿ ತಾಂ ' ಅಂದರೆ ಇಂದಿಗೂ ಅವಳನ್ನು ಸ್ಮರಿಸುತ್ತೇನೆ ಎಂದು ಆರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಆವೃತ್ತಿಗಳಿದ್ದು ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ರಾಜಕುಮಾರಿಯ ಅಥವಾ ನಾಯಿಕೆಯ ಹೆಸರು, ವಿದ್ಯಾ, ಯಾಮಿನೀ, ಶಶಿಕಲಾ, ಪೂರ್ಣತಿಲಕಾ, ಚಂದ್ರಕಲಾ ಚಂದ್ರಲೇಖಾ, ಚೋರೀ ಮೊದಲಾಗಿವೆ. ನಾಯಕನ ಹೆಸರು ಬಿಲ್ಹಣ, ಚೋರ, ಸುಂದರ, ವರರುಚಿಯೆಂದು ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಇದೆ.ಪ್ರೇಮಿಗಳು ಗುಪ್ತವಾಗಿ ಕಳ್ಳತನದಲ್ಲಿ ಪ್ರೇಮಿಸಿದ್ದರಿಂದ ಇದರ ಹೆಸರು ಚೌರಪಂಚಾಶಿಕಾ ಎಂದಿದೆ.ಈ ಕಾವ್ಯಕ್ಕೆ ಒಂದು ಚಿತ್ರಕಲಾ ಪರಂಪರೆಯೂ ಇದೆ! ಇದರ ಕೊನೆಯ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಕವಿಯು ಪೌರಾಣಿಕ ಉದಾಹರಣೆಗಳನ್ನು ಕೊಡುತ್ತಾ ತಾನು ಅಂಗೀಕರಿಸಿದ ಪ್ರೇಮವನ್ನು ಬಿಡುವುದಿಲ್ಲ ಎಂಬ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ಹೇಳುತ್ತಾನೆ:

     ಅದ್ಯಾಪಿ ನೋಜ್ಝತಿ ಹರ: ಕಿಲ ಕಾಲಕೂಟಂ

        ಕೂರ್ಮೋ ಬಿಭರ್ತಿ ಧರಣೀಂ ಖಲು ಪೃಷ್ಠಭಾಗೇ/

    ಅಂಭೋನಿಧಿರ್ವಹತಿ ದು:ಸಹವಾಡವಾಗ್ನಿಂ 

         ಅಂಗೀಕೃತಂ ಸುಕೃತಿನ: ಪರಿಪಾಲಯಂತಿ //

    ' ಇಂದಿಗೂ ಭಗವಾನ್ ಶಿವನು ತಾನು ಕಂಠದಲ್ಲಿ ಧರಿಸಿರುವ ವಿಷವನ್ನು ಬಿಡುವುದಿಲ್ಲ! ಮಹಾಕೂರ್ಮನು ತಾನು ಬೆನ್ನ ಮೇಲೆ ಧರಿಸಿರುವ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಬಿಡುವುದಿಲ್ಲ! ಸಮುದ್ರವು ಇಂದಿಗೂ ದು:ಸಹವಾದ ವಾಡವಾಗ್ನಿಯನ್ನು ಧರಿಸಿದೆ! ಮಹಾನ್ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ತಾವು ಅಂಗೀಕರಿಸಿದುದನ್ನು ಬಿಡದೇ ಪಾಲಿಸುವರು ( ಅಂತೆಯೇ ನಾನೂ ನನ್ನ ಪ್ರೇಮವನ್ನು ಬಿಡದೇ ಪಾಲಿಸುತ್ತೇನೆ)!'

      ಪ್ರಾಕೃತದ ಹಾಲಮಹಾರಾಜನ ಒಂದು ಅದ್ಭುತ ಸಂಗ್ರಹವಾದ ಗಾಥಾಸಪ್ತಶತೀ ಎಂಬ ಗ್ರಂಥದಿಂದ ಪ್ರೇರೇಪಣೆಗೊಂಡು ಗೋವರ್ಧನಾಚಾರ್ಯನೆಂಬ ಕವಿ ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ ಏಳುನೂರು ಶ್ಲೋಕಗಳ ಆರ್ಯಾಸಪ್ತಶತೀ ಎಂಬ ಸೊಗಸಾದ ಗ್ರಂಥವನ್ನು ರಚಿಸಿದ್ದಾನೆ.ಇದರ ಪದ್ಯಗಳು ಆರ್ಯಾ ಛಂದಸ್ಸಿನಲ್ಲಿರುವುದರಿಂದ ಈ ಹೆಸರು ಕೊಟ್ಟಿದ್ದಾನೆ.ಇದೂ ಒಂದು ಮುಖ್ಯವಾದ ಶೃಂಗಾರ ಕಾವ್ಯ.ಈ ಆರ್ಯಾಸಪ್ತಶತಿಯ ಒಂದು ಉದಾಹರಣೆ ನೋಡೋಣ:

ಆರಂಭದ ಪ್ರಾರ್ಥನಾಶ್ಲೋಕಗಳಲ್ಲಿ ಕವಿಯು ಒಂದು ಚಮತ್ಕಾರದ ಶೃಂಗಾರ ಶ್ಲೋಕ ರಚಿಸಿದ್ದಾನೆ:

ಕೇಲಿಚಲಾಂಗುಲಿಲಂಭಿತಲಕ್ಷ್ಮೀನಾಭಿರ್ಮುರದ್ವಿಷಶ್ಚರಣ: /

ಸ ಜಯತಿ ಯೇನ ಕೃತಾ ಶ್ರೀರನುರೂಪಾ ಪದ್ಮನಾಭಸ್ಯ //

' ಭಗವಾನ್ ವಿಷ್ಣುವು, ಲಕ್ಷ್ಮಿಯು ಅವನ ಚರಣಸೇವೆ ಮಾಡುತ್ತಿರುವಾಗ, ಆಟಕ್ಕಾಗಿ ತನ್ನ ಚರಣಾಂಗುಲಿಯನ್ನು ಅವಳ ನಾಭಿಯ ಮೇಲೆ ಆಡಿಸಿದನು! ಹೀಗೆ ಮಾಡಿದುದರಿಂದ, ಅವಳೂ ಆ ಚರಣಾಂಗುಲಿಯ ಸ್ಪರ್ಶ ಪಡೆದು ಪದ್ಮನಾಭನಾದ ಅವನಿಗೆ ಅನುರೂಪಳಾದಳು (ವಿಷ್ಣುವಿನ ಪಾದವು ಪದ್ಮದಂತಿರುವುದರಿಂದ, ಅದು ಲಕ್ಷ್ಮಿಯ ನಾಭಿಯನ್ನು ಸ್ಪರ್ಶಿಸಲು, ಅವಳೂ ಅವನಂತೆ ಪದ್ಮನಾಭಿಯುಳ್ಳವಳಾದಳು)! ಇಂಥ ಶ್ರೀಹರಿಯು ಜಯಿಸುತ್ತಾನೆ!' 

     ಹೀಗೆಯೇ ಸುಂದರೀಶತಕವೆಂಬ ಶತಕವನ್ನು ಉತ್ಪ್ರೇಕ್ಷಾವಲ್ಲಭನೆಂಬ ಕವಿ ರಚಿಸಿದ್ದಾನೆ.ಇದರಲ್ಲಿ ಕವಿಯು ಸ್ತ್ರೀ ಸೌಂದರ್ಯವನ್ನು ಸಮಗ್ರವಾಗಿ ವರ್ಣಿಸಿದ್ದಾನೆ.ಒಂದು ಉದಾಹರಣೆ ಹೀಗಿದೆ:

ಕೃತಚಂದನರಾಗೋ ಮದನಸಖ: ಶ್ರೀಫಲದ್ವೇಷೀ /

ಸುಂದರಿ ಸುವರ್ಣವರ್ಣೋ ವಕ್ಷೋಜ: ಕೀದೃಶೋ ರುದ್ರ: //

' ಎಲೈ ಸುಂದರಿ! ಚಂದನಲೇಪವುಳ್ಳ, ಮನ್ಮಥನ ಸಖನಾದ, ಶ್ರೀಫಲವನ್ನು ದ್ವೇಷಿಸುವ ( ಅದನ್ನು ಮೀರಿಸಿರುವ) ಸುವರ್ಣವರ್ಣದ ನಿನ್ನ ವಕ್ಷೋಜವು ಹೇಗೆ ತಾನೇ ರುದ್ರವಾಗಿದೆ (ಘೋರವಾಗಿದೆ)?' 

     ಗೀತ ಗೋವಿಂದ, ಜಯದೇವ ಕವಿಯ ಒಂದು ಅದ್ಭುತ ಶೃಂಗಾರ ಕಾವ್ಯ.ಇದು ಭಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಶೃಂಗಾರ ಎರಡನ್ನೂ ಒಟ್ಟಿಗೆ ಹೊಂದಿರುವ ಒಂದು ಗೇಯಕಾವ್ಯ, ಅಂದರೆ ಹಾಡುವ ಕಾವ್ಯ.ಆರಂಭದಲ್ಲೇ ಕವಿಯು ಹೇಳುತ್ತಾನೆ:

ಯದಿ ಹರಿಸ್ಮರಣೇ ಸರಸಂ ಮನೋ ಯದಿ ವಿಲಾಸಕಲಾಸು ಕುತೂಹಲಮ್ /

ಮಧುರಕೋಮಲಕಾಂತಪದಾವಲೀಂ ಶೃಣು ತದಾ ಜಯದೇವಸರಸ್ವತೀಮ್ //

' ಹರಿಸ್ಮರಣೆಯಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತಿಯಿದ್ದರೆ, ಹಾಗೂ ವಿಲಾಸಕಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಕುತೂಹಲವಿದ್ದರೆ, ಆಗ ಮಧುರಕೋಮಲಕಾಂತಪದಾವಲಿಯಾದ ಜಯದೇವನ ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಕೇಳು!' 

      ಗೀತಗೋವಿಂದದ ಎಲ್ಲಾ ಹಾಡುಗಳೂ ಮಧುರವಾಗಿಯೂ ಶೃಂಗಾರಾತ್ಮಕವಾಗಿಯೂ ಇವೆ! ಬರೆಯುವ ಆವೇಶದಲ್ಲೊಮ್ಮೆ ಕವಿಯು, ಕೃಷ್ಣನು ರಾಧೆಗೆ,' ಸ್ಮರಗರಲಖಂಡನಂ ಮಮ ಶಿರಸಿ ಮಂಡನಂ ದೇಹಿ ಪದಪಲ್ಲವಮುದಾರಮ್ ', ಅಂದರೆ,' ವಿಷದಂಥ ಮನ್ಮಥನ ಬಾಧೆಯನ್ನು ಕಳೆಯಲು ನಿನ್ನ ಪಾದಪಲ್ಲವವನ್ನು ನನ್ನ ಶಿರದ ಮೇಲಿಡು ' ಎಂದು ಹೇಳುವಂತೆ ಬರೆಯಲು ಹೊರಟ.ಆದರೆ ಭಗವಂತನಿಗೆ ಇದರಿಂದ ಅಪಚಾರವಾಗುವುದೆಂದು ಬರೆಯದೇ ಸ್ನಾನಕ್ಕೆ ಹೋದ.ಆಗ ಶ್ರೀ ಕೃಷ್ಣನೇ ಅವನ ವೇಷದಲ್ಲಿ ಬಂದು ಆ ಸಾಲನ್ನು ಬರೆದು ಹೊರಟುಹೋದ! ಸ್ನಾನದಿಂದ ಹಿಂದಿರುಗಿದ ಜಯದೇವ ಆ ಸಾಲು ಬರೆದಿರುವುದನ್ನು ಕಂಡು ಆಶ್ಚರ್ಯ,ಸಂತೋಷಗಳಿಗೊಳಗಾದ! ಹೀಗೆ ಜಯದೇವನ ಬಗ್ಗೆ ಅನೇಕ ಐತಿಹ್ಯಗಳಿವೆ.

ಕಾಳಿದಾಸನು ನಾಟಕಗಳನ್ನೂ ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳನ್ನೂ ರಚಿಸಿರುವುದರೊಂದಿಗೆ ಶೃಂಗಾರ ಖಂಡಕಾವ್ಯಗಳನ್ನೂ ರಚಿಸಿದ್ದಾನೆ.ಋತುಸಂಹಾರ ಆರು ಋತುಗಳ ಮತ್ತು ಆ ಋತುಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರೇಮಿಗಳ ಕ್ರೀಡೆಗಳ ಒಂದು ಖಂಡ ಕಾವ್ಯವಾಗಿದೆ! ಋತುಸಂಹಾರದ ಒಂದೆರಡು ಉದಾಹರಣೆಗಳನ್ನು ನೋಡೋಣ:

ವಸಂತ ಋತುವಿನ ಒಂದು ವರ್ಣನೆ:

ಪ್ರಫುಲ್ಲಚೂತಾಂಕುರತೀಕ್ಷ್ಣಸಾಯಕೋ 

    ದ್ವಿರೇಫಮಾಲಾವಿಲಸದ್ಧನುರ್ಗುಣ: /

ಮನಾಂಸಿ ಭೇತ್ತುಂ ಸುರತಪ್ರಸಂಗಿನಾಂ

    ವಸಂತಯೋದ್ಧಾ ಸಮುಪಾಗತ: ಪ್ರಿಯೇ//

' ಹೇ ಪ್ರಿಯೇ! ಎಳೆಯ ಮಾವಿನ ಚಿಗುರುಗಳೆಂಬ ತೀಕ್ಷ್ಣ ಬಾಣಗಳೊಂದಿಗೂ,  ದುಂಬಿಗಳ ಸಾಲೆಂಬ ಕಾಂತಿಯುತ ಹೆದೆಯ ಧನುಸ್ಸಿನೊಂದಿಗೂ,  ಸುರತಕ್ರೀಡೆಯಾಡುತ್ತಿರುವ ಪ್ರೇಮಿಗಳ ಹೃದಯಗಳಿಗೆ ಹೊಡೆಯಲು ವಸಂತನೆಂಬ ಯೋಧನು ಬಂದಿದ್ದಾನೆ!' 

ಇಲ್ಲಿ ಶರದೃತುವನ್ನು ನವವಧುವಿನಂತೆ ಸೊಗಸಾಗಿ ವರ್ಣಿಸಿದ್ದಾನೆ:

ಕಾಶಾಂಶುಕಾ ವಿಕಚಪದ್ಮಮನೋಜ್ಞವಕ್ತ್ರಾ 

      ಸೋನ್ಮಾದಹಂಸರವಂನೂಪುರನಾದರಮ್ಯಾ /

ಆಪಕ್ವಶಾಲಿರುಚಿರಾನತಗಾತ್ರಯಷ್ಟಿ:

     ಪ್ರಾಪ್ತಾ ಶರನ್ನವವಧೂರಿವ ರೂಪರಮ್ಯಾ //

 'ಕಾಶ ಪುಷ್ಪಗಳನ್ನು ಬಿಳಿಯ ವಸ್ತ್ರವಾಗುಳ್ಳ, ಅರಳಿದ ಕಮಲಪುಷ್ಪವನ್ನು ಮನೋಜ್ಞ ಮುಖವಾಗುಳ್ಳ, ಉನ್ಮತ್ತ ಹಂಸಗಳ ಕಲರವವನ್ನು ಗೆಜ್ಜೆಯ ರಮ್ಯ ನಾದವನ್ನಾಗಿ ಹೊಂದಿರುವ, ಪಕ್ವವಾದ ಭತ್ತದ ತೆನೆಯನ್ನು ಮನೋಹರವಾದ, ಬಾಗಿದ, ತೆಳುತನುವಾಗುಳ್ಳ ಶರದೃತುವು ನವವಧುವಿನಂತೆ ರಮ್ಯವಾದ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಆಗಮಿಸಿದೆ!'

     ಕಾಳಿದಾಸನ ಇನ್ನೊಂದು ಮುಖ್ಯವಾದ ಶೃಂಗಾರ ಕಾವ್ಯ ಮೇಘದೂತ. ನವವಿವಾಹಿತ ಯಕ್ಷನೊಬ್ಬನು ಹೆಂಡತಿಯಿಂದ ಒಂದು ವರ್ಷ ದೂರವಿರುವಂತೆ ಕುಬೇರನಿಂದ ಶಾಪಗ್ರಸ್ತನಾಗುತ್ತಾನೆ.ಆಗ ಅವನು ಒಂದು ಮೇಘದ ಮೂಲಕ ತನ್ನ ಹೆಂಡತಿಗೆ ಒಂದು ಪ್ರೇಮಸಂದೇಶ ಕಳಿಸುತ್ತಾನೆ.ಮೇಘವು ಹೋಗಬೇಕಾದ ದಾರಿಯನ್ನು ವರ್ಣಿಸುತ್ತಾ ಪ್ರೇಮಿಗಳ ಪ್ರೇಮಕ್ರೀಡೆಯ ವರ್ಣನೆ, ನದಿಯನ್ನು ಸ್ತ್ರೀಗೆ ಹೋಲಿಸಿ ಮಾಡುವ ವರ್ಣನೆ, ಇವೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಯಕ್ಷನ ಮೂಲಕ ಕಾಳಿದಾಸನು ಸೊಗಸಾಗಿ ಮಾಡಿದ್ದಾನೆ.ಆಗ ಅಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಹೆಂಡತಿಯು ಹೇಗಿರುವಳೆಂದು ಹೇಳುವ ಒಂದು ಶ್ಲೋಕ, ಸ್ತ್ರೀ ಸೌಂದರ್ಯದ ಒಂದು ಸಮಗ್ರ, ಸುಂದರ ಚಿತ್ರಣವಾಗಿದೆ. 

    ತನ್ವೀ ಶ್ಯಾಮಾ ಶಿಖರಿ ದಶನಾ ಪಕ್ವಬಿಂಬಾಧರೋಷ್ಠೀ ಮಧ್ಯೇ ಕ್ಷಾಮಾ ಚಕಿತ ಹರಿಣೀಪ್ರೇಕ್ಷಣಾ ನಿಮ್ನನಾಭಿ: /

    ಶ್ರೋಣೀಭಾರಾದಲಸಗಮನಾ ಸ್ತೋಕನಮ್ರಾ ಸ್ತನಾಭ್ಯಾಂ

ಯಾ ತತ್ರ ಸ್ಯಾದ್ಯುವತಿವಿಷಯೇ ಸೃಷ್ಟಿರಾದ್ಯೇವ ಧಾತು: //

     ' ಅವಳು ತೆಳುತನುವುಳ್ಳವಳಾಗಿ, ಚೂಪಾದ ಸುಂದರ ಹಲ್ಲುಗಳುಳ್ಳವಳಾಗಿ, ಪಕ್ವವಾದ ಬಿಂಬಫಲದಂಥ ಕೆಂಪಾದ ಅಧರವುಳ್ಳವಳಾಗಿ, ನಡುವು ಸಣ್ಣವಿದ್ದು, ಚಕಿತಗೊಂಡ ಜಿಂಕೆಯಂಥ ಕಣ್ಣುಗಳುಳ್ಳವಳಾಗಿ, ನಾಭಿಯು ಆಳವಾಗಿದ್ದು, ನಿತಂಬಗಳ ಭಾರದಿಂದ ನಿಧಾನವಾಗಿ ನಡೆಯುವ, ಸ್ತನಭಾರದಿಂದ ಸ್ವಲ್ಪ ಬಾಗಿರುವವಳ, ಯುವತಿಯರ ಸೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಸೃಷ್ಟಿಕರ್ತನ ಮೊದಲ ಪ್ರಯತ್ನವೆಂಬಂತೆ ಅಲ್ಲಿರುವಳು!' 

      ಹೀಗೆ ಸಂಸ್ಕೃತ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಶೃಂಗಾರ ಕಾವ್ಯಗಳಿವೆ.ಆಗಲೇ ಹೇಳಿದಂತೆ, ಇತರ ಕಾವ್ಯ,ನಾಟಕಗಳಲ್ಲೂ ಶೃಂಗಾರ ಪದ್ಯಗಳು ಹೇರಳವಾಗಿ ಸಿಗುತ್ತವೆ.ಇವಲ್ಲದೇ, ವಲ್ಲಭದೇವನ ಸುಭಾಷಿತಾವಲಿ, ಶಾರ್ಙಧರನ ಶಾರ್ಙಧರ ಪದ್ಧತಿ, ಶ್ರೀಧರದಾಸನ ಸದುಕ್ತಿಕರ್ಣಾಮೃತ, ವಿದ್ಯಾಕರನ ಸುಭಾಷಿತರತ್ನಕೋಶ, ಕಾಶೀನಾಥ ಶರ್ಮರ ಸುಭಾಷಿತರತ್ನಭಾಂಡಾಗಾರ, ಮೊದಲಾದ ಅನೇಕ ಸುಭಾಷಿತ ಸಂಕಲನಗಳಲ್ಲಿ ಶೃಂಗಾರ ಸೂಕ್ತಿಗಳು ಹೇರಳವಾಗಿ ಸಿಗುತ್ತವೆ.ಅಂತೆಯೇ ಜಗನ್ನಾಥ ಪಂಡಿತನ ರಸಗಂಗಾಧರ, ಭೋಜನ ಸರಸ್ವತೀಕಂಠಾಭರಣ, ಹಾಗೂ ಶೃಂಗಾರ ಪ್ರಕಾಶ, ವಿಶ್ವನಾಥನ ಸಾಹಿತ್ಯದರ್ಪಣ, ರಾಜಶೇಖರನ ಕಾವ್ಯಮೀಮಾಂಸಾ, ಮೊದಲಾದ ಕಾವ್ಯ ಮೀಮಾಂಸೆ ಕುರಿತ ಗ್ರಂಥಗಳಲ್ಲೂ ಶೃಂಗಾರ ಪದ್ಯಗಳು ಸಿಗುತ್ತವೆ. ಈ ಶೃಂಗಾರ ಪದ್ಯಗಳನ್ನು ಎಲ್ಲರೂ ಓದಿ ಆನಂದಿಸಿ ಜೀವನವನ್ನು ಹಸನಾಗಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು.

                                   ಡಾ.ಬಿ.ಆರ್.ಸುಹಾಸ್

      

ಬೆಳಗಾವಿಯ ಕಮಲ ಬಸದಿಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಶಿಲ್ಪಚಾತುರ್ಯ

ಬೆಳಗಾವಿಯ ಕಮಲ ಬಸದಿಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಶಿಲ್ಪ ಚಾತುರ್ಯ 

ಬೆಳಗಾವಿಯ ಕಮಲ ಬಸದಿ ಎಂಬ ಜೈನ .ದೇವಾಲಯದ ಗೋಡೆಯ ಮೇಲಿನ ಒಂದು ಶಿಲ್ಪ ಮನಸೆಳೆಯುತ್ತದೆ.ಇದು ಮೂರು ನರ್ತಕರನ್ನು ಒಟ್ಟಿಗೆ ತೋರಿಸುವ ಶಿಲ್ಪವಾಗಿದೆ.ಆದರೆ ಎರಡೇ ಕಾಲುಗಳಿವೆ.ಎಡ ಮತ್ತು ಬಲ ಬದಿಗಳ ಶಿಲ್ಪಗಳ ಮೇಲ್ಭಾಗಗಳನ್ನು  ಕೈಗಳಲ್ಲಿ ಮುಚ್ಚಿದರೆ ಮಧ್ಯದ ನರ್ತಕನ ಶಿಲ್ಪ ಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಕಾಣುತ್ತದೆ.ಮಧ್ಯದ ನರ್ತಕನ ಎಡ ಅರ್ಧ ಭಾಗವನ್ನು ಮುಚ್ಚಿದರೆ ಅವನ ಬಲಗಾಲು ಬಲಭಾಗದ ನರ್ತಕನಿಗೆ ಹೊಂದಿಕೊಂಡು ಅವನ ಶಿಲ್ಪ ಪೂರ್ಣವಾಗುತ್ತದೆ.ಹಾಗೆಯೇ ಮಧ್ಯದ ನರ್ತಕನ ಬಲ ಅರ್ಧ ಭಾಗವನ್ನು ಮುಚ್ಚಿದರೆ, ಅವನ ಎಡಗಾಲು ಎಡಭಾಗದ ನರ್ತಕನಿಗೆ ಹೊಂದಿಕೊಂಡು ಅವನ ಶಿಲ್ಪ ಪೂರ್ಣವಾಗುತ್ತದೆ.ಹೀಗೆ ಮೂರು ನರ್ತಕರನ್ನು ಒಂದೇ ಶಿಲ್ಪದಲ್ಲಿ ತೋರಿಸಿದ್ದಾನೆ ಶಿಲ್ಪಿ.ಜಾಗ ಉಳಿಸಲು ಈ ಚಮತ್ಕಾರವನ್ನು ಅವನು ಬಳಸಿರಬಹುದು.ಇದು ಅವನ ಚಾತುರ್ಯವನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ.

       

ಮಾನೀಟರ್ ಹಲ್ಲಿ

ಮಾನೀಟರ್ ಹಲ್ಲಿ 

      ಬಂಡೀಪುರ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನವನದಲ್ಲಿ ಸಫಾರಿಗೆ ಹೋದಾಗ ವಿಶ್ರಮಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಈ ಮಾನೀಟರ್ ಹಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಉಡ ಕಂಡುಬಂದಿತು.ಉರಗ ಜಾತಿಯ ಬೃಹತ್ ಹಲ್ಲಿಯಾದ ಇದು ಏಷ್ಯಾ,ಆಫ್ರಿಕಾ ಖಂಡಗಳಲ್ಲೆಲ್ಲಾ ಕಂಡುಬರುವುದಾಗಿದ್ದು, ನಮ್ಮ ಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಕಾಣಸಿಗುತ್ತದೆ.ಇದು ಉದ್ದವಾದ ಕುತ್ತಿಗೆಯನ್ನೂ, ಬಲಶಾಲಿಯಾದ ಬಾಲವನ್ನೂ ಪಂಜುಗಳನ್ನೂ ಹೊಂದಿದ್ದು ಬಹುತೇಕ ನೆಲದ ಮೇಲೆ ವಾಸಿಸುತ್ತದೆ ಹಾಗೂ ಕೆಲವು ಪ್ರಭೇದಗಳು ಮರಗಳ ಮೇಲೂ ಭಾಗಶಃ ನೀರಿನಲ್ಲೂ ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ.ವಯಸ್ಕ ಉಡವು ಕೆಲವು ಪ್ರಭೇದಗಳಲ್ಲಿ ಇಪ್ಪತ್ತು ಸೆಂಟಿಮೀಟರ್ ನಿಂದ ಮೂರು ಮೀಟರ್ ಉದ್ದದವರೆಗೂ ಬೆಳೆಯಬಲ್ಲದು! ಈ ಉಡಗಳು ಮಾಂಸಾಹಾರಿಗಳಾಗಿದ್ದು, ಮೊಟ್ಟೆಗಳು, ಪುಟ್ಟ ಉರಗಗಳು, ಪಕ್ಷಿಗಳು, ಸಸ್ತನಿಗಳು, ಮತ್ತು ಕೀಟಗಳನ್ನು, ಹಾಗೂ ಕೆಲವು, ಹಣ್ಣುಗಳು ಮತ್ತು ಸಸ್ಯಗಳನ್ನೂ ತಿನ್ನುತ್ತವೆ. 

ಅಪರೂಪದ ಪಳೆಯುಳಿಕೆ

ಮೈಸೂರಿನ ಶ್ರೀ ಚಾಮರಾಜೇಂದ್ರ ಮೃಗಾಲಯ ಅಥವಾ ಮೈಸೂರು ಮೃಗಾಲಯದಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ವಿಧವಾದ ಪ್ರಾಣಿ ಪಕ್ಷಿಗಳನ್ನಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೇ ಇನ್ನೂ ಕೆಲವು ಆಕರ್ಷಣೆಗಳನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು.ಅಂಥ ಒಂದು ಆಕರ್ಷಣೆ, ೧೫೦ ಮಿಲಿಯನ್ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದಿನ ಹಳೆಯದಾದ ಒಂದು ಮರದ ಕಾಂಡದ ಪಳೆಯುಳಿಕೆ! ಪಳೆಯುಳಿಕೆ ಎಂದರೆ, ಹಿಂದೆ ಇದ್ದ ಪ್ರಾಣಿ,ಪಕ್ಷಿಗಳ ಹಾಗೂ ಗಿಡ,ಮರಗಳ ಅವಶೇಷಗಳು.ಇವು ಕಲ್ಲು, ಆಂಬರ್. ಮೊದಲಾದ ವಸ್ತುಗಳಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿಕೊಂಡು ತಮ್ಮ ಗುರುತನ್ನು ಬಿಟ್ಟಿರುತ್ತವೆ ಅಥವಾ ಆ ಕಲ್ಲಾಗಿಯೇ ಪರಿವರ್ತನೆ ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ.ಈಗ ಇಲ್ಲಿರುವ ಈ ಮರದ ಕಾಂಡದ ಪಳೆಯುಳಿಕೆಯನ್ನು ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶದ ಆದಿಲಾಬಾದ್ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಯಮನಪಲ್ಲಿ ಹಳ್ಳಿಯಿಂದ ತರಲಾಗಿದೆ.ಅದು ಅಲ್ಲಿ ಜುರಾಸಿಕ್ ಯುಗದ ಕೋಟಾ ಎಂಬ ಶಿಲಾ ಸ್ತರಗಳಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿರುವುದಾಗಿದೆ.ಈ ಪಳೆಯುಳಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಮರದ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ರಚನೆಗಳನ್ನು ಕಾಣಬಹುದಾಗಿದೆ! ಹೀಗೆ ಇದೊಂದು ಪ್ರಾಕೃತಿಕ ವಿಸ್ಮಯವಾಗಿದೆ.

                         

ಮಾತೆಯ ವಾತ್ಸಲ್ಯ - ಮಹಾಭಾರತದ ಒಂದು ಉಪಕಥೆ

ಮಾತೆಯ ವಾತ್ಸಲ್ಯ

ಮಹಾಭಾರತದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಉಪಕಥೆ ಬರುತ್ತದೆ. ವೇದವ್ಯಾಸರು ಧೃತರಾಷ್ಟ್ರನಿಗೆ ಹೇಳುವ ಕಥೆ.

      ಒಮ್ಮೆ ಸ್ವರ್ಗದಲ್ಲಿ ಕಾಮಧೇನುವು ಅಳುತ್ತಿತ್ತು.ಈ ವಿಷಯವು ತಿಳಿಯಲು, ಇಂದ್ರನು ಕಾಮಧೇನುವನ್ನು ಸಭೆಗೆ ಕರೆಸಿ ಅನುಕಂಪದಿಂದ ಕೇಳಿದನು,"ಭದ್ರೆ! ಏಕೆ ಹೀಗೆ ಅಳುತ್ತಿರುವೆ? ದೇವತೆಗಳೆಲ್ಲರೂ ಸೌಖ್ಯದಿಂದಿದ್ದಾರಷ್ಟೇ? ಮಾನವರಿಗೂ ಗೋವುಗಳಿಗೂ ಏನಾದರೂ ಆಪತ್ತು ಉಂಟಾಗಿರುವುದೇ? ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ವಿಶದವಾಗಿ ಹೇಳು!ಅಳಬೇಡ!"

     ಅದಕ್ಕೆ ಕಾಮಧೇನುವು ಇಂದ್ರನಿಗೆ ಭೂಮಿಯ ಕಡೆ ತೋರಿಸುತ್ತಾ,"ಅಲ್ಲಿ ನೋಡು ದೇವೇಂದ್ರ! ಕ್ರೂರಿಯಾದ ಆ ರೈತನು ದುರ್ಬಲನಾದ ನನ್ನ ಮಗನನ್ನು (ಎತ್ತನ್ನು) ಹೇಗೆ ಚಾವಟಿಯಿಂದ ಹೊಡೆಯುತ್ತಿರುವನು! ನನ್ನ ಮಗನ ಹೆಗಲ ಮೇಲೆ ಭಾರವಾದ ನೇಗಿಲನ್ನಿಟ್ಟಿದ್ದಾನೆ! ದುರ್ಬಲನಾದ ನನ್ನ ಮಗನು ಅದನ್ನು ಎಳೆಯಲಾರದೇ ಕೆಳಗೆ ಬಿದ್ದು ಸಾಯುವ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿದ್ದಾನೆ! ಆದರೆ ಆ ರೈತನು ಅವನನ್ನು ಬಿಡದೇ ಮತ್ತೆ ಮತ್ತೆ ಹೊಡೆದು ಎಬ್ಬಿಸಲು ಯತ್ನಿಸುತ್ತಿದ್ದಾನೆ! ಅವನನ್ನು ನೋಡುತ್ತಾ ನನ್ನ ಮನಸ್ಸು ಕೃಪಾವಿಷ್ಟವಾಗಿ ಉದ್ವಿಗ್ನವಾಗುತ್ತಿದೆ! ಆದರೆ ನೇಗಿಲಿಗೆ ಕಟ್ಟಲ್ಪಟ್ಟಿರುವ ನನ್ನ ಇನ್ನೊಬ್ಬ ಮಗನು ಹಾಗಿಲ್ಲ! ಅವನು ಬಲದಿಂದ ಕೂಡಿದ್ದು ನೇಗಿಲನ್ನು ಎಳೆಯಲು ಸಮರ್ಥನಾಗಿದ್ದಾನೆ! ಆದರೆ ಇವನ ದುರವಸ್ಥೆ ನೋಡು! ಇವನು ಅಲ್ಪಬಲನಾಗಿದ್ದಾನೆ! ಕೃಶ ನಾಗಿದ್ದಾನೆ! ನರನಾಡಿಗಳು ಕಾಣುವಂತಾಗಿದ್ದಾನೆ! ಬಹಳ ಕಷ್ಟದಿಂದ ಭಾರವನ್ನು ಎತ್ತುತ್ತಾನೆ! ಇವನನ್ನು ಕಂಡು ಶೋಕಿಸುತ್ತಿದ್ದೇನೆ ಇಂದ್ರ! ಪದೇ ಪದೇ ಇವನಿಗೆ ಏಟುಗಳೂ ಬೀಳುತ್ತಿವೆ! ಆ ಭಾರವನ್ನು ಇವನಿಗೆ ಎತ್ತಲಾಗದು ಇಂದ್ರ! ನೋಡು!" ಎಂದು ಹೇಳಿತು.

       ಅದಕ್ಕೆ ಇಂದ್ರನು,"ಎಲೈ ಕಾಮಧೇನುವೇ! ಇದೇ ರೀತಿ ನಿನ್ನ ಸಾವಿರಾರು ಮಕ್ಕಳನ್ನು ದಿನವೂ ನೇಗಿಲಿಗೆ ಕಟ್ಟಿ ಹೊಡೆಯುತ್ತಿರುತ್ತಾರೆ! ಆದರೆ ಈ ಒಬ್ಬ ಮಗನ ವಿಷಯದಲ್ಲೇಕೆ ಇಷ್ಟೊಂದು ಶೋಕಿಸುತ್ತಿರುವೆ?" ಎಂದನು.

       ಆಗ ಕಾಮಧೇನುವು ಹೇಳಿತು,"ಶಕ್ರ! ನನಗಿರುವ ಸಾವಿರಾರು ಪುತ್ರರ ಮೇಲೆಯೂ ನನಗೆ ಸಮಾನವಾದ ವಾತ್ಸಲ್ಯವಿದೆ! ಆದರೆ ದೈನ್ಯದಿಂದಿರುವ ಮಗನ ಮೇಲೆ ನನಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ದಯೆಯುಂಟಾಗುತ್ತದೆ!"

       ಕಾಮಧೇನುವು ಹೇಳಿದ ಮಾತು ಇಂದ್ರನಿಗೆ ಸರಿಯೆನಿಸಿತು.ಪುತ್ರನು ತಾಯಿಗೆ ತನ್ನ ಪ್ರಾಣಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚೆಂದು ಅವನಿಗೆ ಅರಿವಾಯಿತು. ಕೂಡಲೇ ಆ ರೈತನು ಉಳುತ್ತಿದ್ದ ಪ್ರದೇಶದ ಮೇಲೆ ಧಾರಾಕಾರವಾಗಿ ಮಳೆಗರೆದನು! ಮಳೆಯಿಂದಾಗಿ ಉಳಲಾಗದೇ ಕಾಮಧೇನುವಿನ ಪುತ್ರನಾದ ಆ ಎತ್ತಿಗೂ ವಿಶ್ರಾಂತಿ ಸಿಕ್ಕಿತು.

      ಈ ಕಥೆಯನ್ನು ಧೃತರಾಷ್ಟ್ರನಿಗೆ ವೇದವ್ಯಾಸರು ಹೇಳಿ, ತನ್ನ ಮಕ್ಕಳ ಮೇಲೆ ವಾತ್ಸಲ್ಯವಿರುವುದು ತಪ್ಪಲ್ಲವಾದರೂ ದುರ್ಬಲರಾದ ಮಕ್ಕಳ ಮೇಲೆ ಹೆಚ್ಚು ದಯೆಯಿರಬೇಕೆಂದು ಹೇಳಿದರು.ಅವನೂ ಪಾಂಡುವೂ ವಿದುರನೂ ತಮ್ಮ ಮಕ್ಕಳೇ ಆದರೂ, ಅವನಿಗೆ ನೂರು ಮಕ್ಕಳಿದ್ದು ಪಾಂಡುವಿಗೆ ಕೇವಲ ಐವರು ಮಕ್ಕಳಿದ್ದು ಆ ಐವರೂ ಕಾಡುಪಾಲಾಗಿ ಬಹಳ ಕಷ್ಟದಲ್ಲಿರುವುದರಿಂದ ಅವರ ಬಗ್ಗೆ ತಮಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಚಿಂತೆಯಾಗಿದೆಯೆಂದು ಹೇಳುತ್ತಾ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಶಾಂತಿಸಂಧಾನ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕೆಂದು ಬೋಧಿಸಿದರು.

     ತಾಯಂದಿರು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ತಮ್ಮ ಮಕ್ಕಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವೊಬ್ಬರಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಗಮನ,ಆರೈಕೆ ನೀಡುವಂತೆ ಕಾಣಬಹುದು.ಆದರೆ ಅವರಿಗೆ ತಮ್ಮ ಮಕ್ಕಳಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಭೇದಭಾವ ಇರದೇ ಆ ಮಕ್ಕಳು ಯಾವುದೋ ಕಷ್ಟದಲ್ಲಿರುವುದರಿಂದ ವಿಶೇಷ ಅಕ್ಕರೆ ತೋರಿರಬಹುದು.ಈ ವಿಚಾರವನ್ನು ಈ ಸ್ವಾರಸ್ಯಕರವಾದ ಕಥೆ ತೋರಿಸುತ್ತದೆ.

ತಾಯಂದಿರ ದಿನಾಚರಣೆಯ ಶುಭಾಶಯಗಳು!

ಚಿತ್ರ: ಗೂಗಲ್ ಕ್ರಿಯೇಟಿವ್ ಕಾಮನ್ಸ್

ಚಂದ್ರನ ಸ್ವಾರಸ್ಯಕರ ಪೌರಾಣಿಕ ಕಥೆಗಳು

ಚಂದ್ಚನ ಕೆಲವು ಸ್ವಾರಸ್ಯಕರ ಪೌರಾಣಿಕ ಕಥೆಗಳನ್ನು ನೋಡೋಣ.ಚಂದ್ರನು ಬ್ರಹ್ಮನ ಅಂಶದಿಂದ ಅತ್ರಿ,ಅನಸೂಯೆಯರಿಗೆ ಹುಟ್ಟಿದ ಮಗ.ಇನ್ನೊಂದು ಕಲ್ಪದಲ್ಲಿ(ಕಲ್ಪವೆಂದರೆ ಬ್ರಹ್ಮನ ಒಂದು ದಿನ.ಪ್ರತಿ ಕಲ್ಪದಲ್ಲೂ ಹೊಸ ಸೃಷ್ಟಿಯಾಗುತ್ತದೆ,ಹಾಗೂ ಕಲ್ಪದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಳಯವಾಗುತ್ತದೆ). ಸಮುದ್ರಮಥನ ಮಾಡಿದಾಗ ಹುಟ್ಟಿದವನು.ದೇವತ್ವವನ್ನೂ ಗ್ರಹತ್ವವನ್ನೂ ಪಡೆದುಕೊಂಡ ಚಂದ್ರನು ಆಕಾಶದಲ್ಲಿದ್ದು ರಾತ್ರಿಯಲ್ಲಿ ಲೋಕವನ್ನೆಲ್ಲಾ ಬೆಳಗುತ್ತಾ ಲತೌಷಧಿಗಳನ್ನು ವರ್ಧಿಸುವನು.ಅವನು ರಾಜಸೂಯ ಯಾಗ ಮಾಡಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರಿಗೆ ರಾಜನೂ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಒಡೆಯನೂ ಆದನು.ಅವನಿಗೆ ಗ್ರಹಣ ಏಕಾಗುವುದೆಂದು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ತಿಳಿದದ್ದೇ ಇದೆ.ಸಮುದ್ರಮಥನದಲ್ಲಿ ಅಮೃತವು ಬಂದಾಗ ಮಹಾವಿಷ್ಣುವು ಮೋಹಿನಿಯ ರೂಪ ತಾಳಿ ದೈತ್ಯರನ್ನು ಮೋಹಿತರನ್ನಾಗಿಸಿ,ಅವರನ್ನೂ ದೇವತೆಗಳನ್ನೂ ಬೇರೆಬೇರೆಯಾಗಿ ಕೂರಿಸಿ,ದೇವತೆಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಅಮೃತವನ್ನು ಹಂಚುತ್ತಾ ದೈತ್ಯರನ್ನು ವಿಮೋಹಗೊಳಿಸಿದನು.ಆಗ ರಾಹುವೆಂಬ ದೈತ್ಯನು ದೇವತೆಯ ವೇಷದಲ್ಲಿ ದೇವತೆಗಳೊಡನೆ ಕುಳಿತು ಅಮೃತಪಾನ ಮಾಡಿಬಿಡಲು,ಸೂರ್ಯಚಂದ್ರರು ಇದನ್ನು ವಿಷ್ಣುವಿಗೆ ಸಂಕೇತಿಸಿ ತೋರಿಸಿದರು.ಕುಪಿತನಾದ ವಿಷ್ಣುವು ತನ್ನ ಚಕ್ರದಿಂದ ರಾಹುವಿನ ಶಿರಸ್ಸನ್ನು ಕತ್ತರಿಸಿದನು.ಆದರೆ ಅಮೃತ ಕುಡಿದಿದ್ದ ರಾಹುವು ಸಾಯದೇ ರಾಹು,ಕೇತುಗಳೆಂಬ ಎರಡು ಗ್ರಹಗಳಾಗಿ,ಸೂರ್ಯ,ಚಂದ್ರರ ಮೇಲಿನ ದ್ವೇಷದಿಂದ ಆಗಾಗ ಅವರನ್ನು ನುಂಗುವನು.ಆಗ ವಿಷ್ಣುವು ತನ್ನ ಸುದರ್ಶನ ಚಕ್ರವನ್ನು ಕಳಿಸಲು ಅವನು ಅವರನ್ನು ಬಿಡುವನು.ಇದೇ ಗ್ರಹಣ ಮತ್ತು ಮೋಕ್ಷ.ಇದು ಮಹಾಭಾರತದ ಆದಿಪರ್ವದಲ್ಲಿ ಬರುವ ಕಥೆ.ನುಂಗುವನು ಎಂದರೆ ಆವರಿಸುವನು ಎಂದೂ ಅರ್ಥ ಬರುತ್ತದೆ.ಭಾಗವತದಲ್ಲಿ ರಾಹುವು ಬಂದಾಗ ವಿಷ್ಣುವು ಕಳಿಸುವ ಚಕ್ರಕ್ಕೆ ಹೆದರಿ ಸ್ವಲ್ಪ ಹೊತ್ತು ಮಾತ್ರ ಸೂರ್ಯ,ಚಂದ್ರರನ್ನು ಮರೆ ಮಾಡಿ ಹೋಗುವನೆಂದಿದೆ.ಅಲ್ಲದೇ ರಾಹು,ಕೇತುಗಳು ಛಾಯಾಗ್ರಹಗಳೆಂದು ಹೇಳಲಾಗಿದೆ.ಹಾಗಾಗಿ,ವಿಜ್ಞಾನವು ಹೇಳುವ ನೆರಳಿನ ವಿಷಯವೇ ಇಲ್ಲಿ ಸ್ವಾರಸ್ಯವಾದ ಕಥಾರೂಪದಲ್ಲಿ ಬಂದಿದೆ.

         ಚಂದ್ರನಿಗೆ ದಕ್ಷಪ್ರಜಾಪತಿಯು ತನ್ನ ಐವತ್ತು ಹೆಣ್ಣುಮಕ್ಕಳ ಪೈಕಿ,ಇಪ್ಪತ್ತೇಳು ಹೆಣ್ಣುಮಕ್ಕಳನ್ನು ಮದುವೆಮಾಡಿ ಕೊಟ್ಟಿದ್ದನು.ಈ ಇಪ್ಪತ್ತೇಳು ಕನ್ಯೆಯರೇ ಇಪ್ಪತ್ತೇಳು ನಕ್ಷತ್ರಾಭಿಮಾನಿ ದೇವತೆಗಳು.ಆದರೆ ಚಂದ್ರನಿಗೆ ಅವರೆಲ್ಲರಲ್ಲಿ ರೋಹಿಣಿಯನ್ನು ಕಂಡರೆ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರೀತಿ.ರೋಹಿಣಿಯೂ ತನ್ನ ಕಲಾಚಾತುರ್ಯಗಳಿಂದ ಅವನನ್ನು ಒಲಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಳು.ಹಾಗಾಗಿ ಚಂದ್ರನು ಅವಳ ಮನೆಯಲ್ಲೇ ಇರುತ್ತಾ ಇತರರ ಬಳಿಗೆ ಹೋಗುವುದನ್ನು ಬಿಟ್ಟುಬಿಟ್ಟ.ಆಗ ಇತರ ಪತ್ನಿಯರು ತಮ್ಮ ತಂದೆ ದಕ್ಷನ ಬಳಿಗೆ ಹೋಗಿ ಎರಡು ಬಾರಿ ದೂರಿತ್ತರು.ದಕ್ಷನು ಅಳಿಯ ಚಂದ್ರನನ್ನು ಕರೆದು ಎಲ್ಲ ಪತ್ನಿಯರನ್ನೂ ಸಮಾನವಾಗಿ ಪ್ರೀತಿಸಬೇಕೆಂದು ಎರಡು ಬಾರಿ ಆದೇಶಿಸಿದನು.ಆದರೆ ಚಂದ್ರನು ಪುನಃ ತನ್ನ ಹಿಂದಿನ ನಡತೆಯನ್ನೇ ಮುಂದುವರಿಸಿದನು.ದಕ್ಷಪುತ್ರಿಯರು ಪುನಃ ತಮ್ಮತಂದೆಯ ಬಳಿ ದೂರಿಡಲು,ಕುಪಿತನಾದ ದಕ್ಷನು ಚಂದ್ರನಿಗೆ ಯಕ್ಷ್ಮಕ್ಷಯರೋಗ ಬರಲೆಂದು ಶಾಪವಿತ್ತನು!ಇದರಿಂದ ಚಂದ್ರನು ಕ್ಷೀಣಿಸುತ್ತಾ ಓಷಧಿ,ಲತೆಗಳಿಗೆ ಅವನ ಬೆಳಕಿಲ್ಲದಂತಾಗಿ ಅವು ಸೊರಗಿ,ಅವುಗಳಿಲ್ಲದೇ ಪ್ರಾಣಿಗಳೂ ಮನುಷ್ಯರೂ ಸೊರಗಿ,ದೇವತೆಗಳಿಗೂ ಸಮಸ್ಯೆ ತಟ್ಟಿತು!ಯಜ್ಞಯಾಗಗಳಿಲ್ಲದೇ ಅವರಿಗೆ ಹವಿಸ್ಸಿಲ್ಲದಂತಾಯಿತು!ದೇವತೆಗಳು ವಿಚಾರಿಸುತ್ತಾ ಮೂಲ ಸಮಸ್ಯೆಯನ್ನು ಕಂಡುಕೊಂಡು ದಕ್ಷನ ಬಳಿಗೆ ಹೋಗಿ ಶಾಪವನ್ನು ಹಿಂಪಡೆಯಬೇಕೆಂದು ಬೇಡಿದರು.ದಕ್ಷನು ಚಂದ್ರನು ತನ್ನ ಎಲ್ಲ ಪತ್ನಿಯರನ್ನೂ ಸಮಾನವಾಗಿ ಪ್ರೀತಿಸಿದರೆ ಶಾಪವನ್ನು ಮಾರ್ಪಡಿಸುವೆನೆಂದು ಹೇಳಿ, ಅವನು ಶಿವನನ್ನು ಧ್ಯಾನಿಸಿ ಸರಸ್ವತೀನದಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ನಾನ ಮಾಡಲು ತನ್ನ ರೋಗದಿಂದ ಮುಕ್ತನಾಗಿ ಹಿಂದಿನ ಪ್ರಭೆಯನ್ನು ಪಡೆಯುವನೆಂದು ಹೇಳಿದನು.ಆದರೆ ಕೃಷ್ಣಪಕ್ಷದ ಹದಿನೈದು ದಿನಗಳು ಕ್ಷೀಣಿಸಿದರೆ ಶುಕ್ಲಪಕ್ಷದ ಹದಿನೈದು ದಿನಗಳು ವರ್ಧಿಸುವನೆಂದು ಹೇಳಿದನು.ಅಂತೆಯೇ ಚಂದ್ರನು ಒಪ್ಪಿ ಶಿವಧ್ಯಾನ ಮಾಡಿ ಸರಸ್ವತೀನದಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ನಾನ ಮಾಡಿ ರೋಗಮುಕ್ತನಾಗಿ ತನ್ನ ಹಿಂದಿನ ಪ್ರಭೆಯನ್ನು ಪಡೆದನು.ದಕ್ಷನು ಚಂದ್ರನಿಗೆ ಸ್ತ್ರೀಯರನ್ನೆಂದಿಗೂ ಅವಮಾನಿಸಬಾರದೆಂದು ಬುದ್ಧಿ ಹೇಳಿ ಕಳಿಸಿದನು.ಚಂದ್ರನು ಪ್ರಭೆಯನ್ನು ಮರಳಿ ಪಡೆದ ಸ್ಥಳ,ಪ್ರಭಾಸ ಕ್ಷೇತ್ರವೆಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಯಿತು.ಆದರೆ ದಕ್ಷನು ಮಾಡಿದ ಶಾಪದ ಮಾರ್ಪಾಟಿನಿಂದ ಈಗಲೂ ಕ್ಷೀಣಿಸುತ್ತಲೂ ವರ್ಧಿಸುತ್ತಲೂ ಇರುವನು.ಈ ಕಥೆ ಮಹಾಭಾರತದ ಶಲ್ಯಪರ್ವದಲ್ಲಿ ಬಲರಾಮನು ತಾನು ಮಾಡಿದ ತೀರ್ಥಯಾತ್ರೆಯ ವಿಷಯ ಹೇಳುವಾಗ ಬಂದಿದೆ.ಆದರೆ ಬ್ರಹ್ಮವೈವರ್ತ ಪುರಾಣದಲ್ಲಿ ಕಥೆ ಸ್ವಲ್ಪ ಬದಲಾಗಿದೆ.ಶಾಪಗ್ರಸ್ತನಾದ ಚಂದ್ರನು ಶಿವನನ್ನು ಮೊರೆಹೋಗಲು,ದಯಾಮಯನಾದ ಶಿವನು ಚಂದ್ರನನ್ನು ತನ್ನ ತಲೆಯ ಮೇಲೆ ಧರಿಸಿ ಚಂದ್ರಶೇಖರನೆಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧನಾದನು.ಇದರಿಂದ ಚಂದ್ರನು ನಿಶ್ಚಿಂತನಾದನು.ಆದರೆ,ಚಂದ್ರನ ಪತ್ನಿಯರು ಪತಿಯಿಲ್ಲದಂತಾಗಿ ಪುನಃ ದಕ್ಷನ ಬಳಿ ಹೋಗಿ ತಮಗೆ ಪತಿಭಿಕ್ಷೆ ಬೇಕೆಂದು ಬೇಡಿದರು.ದಕ್ಷನು ಶಿವನ ಬಳಿ ಬಂದು ಚಂದ್ರನನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಬೇಕೆಂದೂ ಇಲ್ಲವಾದರೆ ಶಾಪ ಕೊಡುವೆನೆಂದನು.ಶರಣಾಗತನನ್ನು ಬಿಡುವುದಿಲ್ಲವೆಂದು ಶಿವನು ಪಟ್ಟು ಹಿಡಿದನು.ದಕ್ಷನು ಕೋಪದಿಂದ ಶಾಪ ಕೊಡಲು ಉದ್ಯುಕ್ತನಾಗಲು,ಶಿವನು ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣನನ್ನು ಸ್ಮರಿಸಿದನು(ಬ್ರಹ್ಮವೈವರ್ತಪುರಾಣದ ಪ್ರಕಾರ ಎಲ್ಲರಿಗಿಂತಲೂ ಮೇಲಿರುವವನು ಗೋಲೋಕದಲ್ಲಿರುವ ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣ).ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣನು ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷನಾಗಿ ಶಿವನಿಗೆ ಕೋಪಿಷ್ಠನಾದ ದಕ್ಷನಿಗೆ ಚಂದ್ರನನ್ನು ಕೊಟ್ಟುಬಿಡಲು ಹೇಳಿದನು.ಆದರೆ ಶಿವನು ಒಪ್ಪಲಿಲ್ಲ.ಕೊನೆಗೆ ಕೃಷ್ಣನು ಚಂದ್ರನನ್ನು ಹೋಳು ಮಾಡಿ ರೋಗಮುಕ್ತನಾದ ಭಾಗವನ್ನು ಶಿವನ ಬಳಿಯೇ ಬಿಟ್ಟು ರೋಗಿಯಾದ ಭಾಗವನ್ನು ದಕ್ಷನಿಗೆ ಕೊಟ್ಟ!ರೋಗಿಯನ್ನು ಹೇಗೆ ಸರಿಪಡಿಸುವುದೆಂದು ದಕ್ಷನೂ ಕೃಷ್ಣನನ್ನು ಬೇಡಲು ಕೃಷ್ಣನು,ಚಂದ್ರನು ಶುಕ್ಲಪಕ್ಷದಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದು ಕೃಷ್ಣಪಕ್ಷದಲ್ಲಿ ಕ್ಷೀಣಿಸುವನೆಂದು ಪರಿಹಾರ ಹೇಳಿದನು.

           ಚಂದ್ರನು ರಾಜಸೂಯ ಯಾಗ ಮಾಡಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರಿಗೆ ರಾಜನಾಗಲು,ಅಹಂಕಾರಯುಕ್ತನಾಗಿ ಅನೇಕ ಸ್ತ್ರೀಯರನ್ನು ಕಾಮಿಸಿದನು.ತನ್ನ ಗುರುವಾದ ಬೃಹಸ್ಪತಿಯ ಪತ್ನಿ ತಾರೆಯನ್ನೂ ಕಾಮಿಸಿ,ಅವಳೂ ಅವನನ್ನು ಮೋಹಿಸಲು ಅವಳನ್ನು ಅಪಹರಿಸಿಕೊಂಡು ತನ್ನ ಮಂಡಲಕ್ಕೆ ಕರೆದೊಯ್ದನು.ಇದನ್ನು ತಿಳಿದ ಬೃಹಸ್ಪತಿ ಅವನಿಗೆ ಶಾಪ ಕೊಡಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಲು ಅದು ಅವನ ಮೇಲೆ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಲೇ ಇಲ್ಲ!ಪತ್ನಿಯನ್ನು ಹಿಂದಿರುಗಿಸಲು ಬೃಹಸ್ಪತಿಯು ಕೇಳಿಕೊಳ್ಳಲು ಚಂದ್ರನು ಕೊಡಲೂ ಇಲ್ಲ.ಆಗ ಬೃಹಸ್ಪತಿಯು ದೇವತೆಗಳಿಗೆ ಹೇಳಿ ಚಂದ್ರನ ಮೇಲೆ ಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಕಳಿಸಿದನು.ಚಂದ್ರನು ಶುಕ್ರಾಚಾರ್ಯನ ಮೊರೆಹೋಗಲು,ಶುಕ್ರನು ರಾಕ್ಷಸರೊಂದಿಗೆ ಅವನ ಕಡೆ ನಿಂತನು.ಹೀಗೆ ದೇವಾಸುರ ಸಂಗ್ರಾಮವೇ ನಡೆದು,ಅದು ತಾರಕಾಮಯ ಯುದ್ಧವೆಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಟ್ಟಿತು.ಅದು ತಾರಕಕ್ಕೇರಲು,ಬ್ರಹ್ಮನು ಯುದ್ಧವನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸಿ ಚಂದ್ರನಿಗೆ ತಾರೆಯನ್ನು ಬೃಹಸ್ಪತಿಗೆ ಒಪ್ಪಿಸಲು ಬುದ್ಧಿ ಹೇಳಿದನು.ಚಂದ್ರನು ಒಪ್ಪಿ ತಾರೆಯನ್ನು ಬೃಹಸ್ಪತಿಗೆ ಒಪ್ಪಿಸಿದನು.ಆಗ ಅವಳು ಗರ್ಭಿಣಿಯಾಗಿರಲು ಬೃಹಸ್ಪತಿಯು ಅದು ಚಂದ್ರನ ಗರ್ಭವೆಂದು ತಿಳಿದು,ಕೂಡಲೇ ಅದನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಬೇಕೆಂದೂ ಹೇಳಿದನು.ತಾನು ಅವಳಿಗೇನೂ ಶಾಪ ಕೊಡುವುದಿಲ್ಲವೆಂದೂ ತಾನಿನ್ನೂ ಅವಳಲ್ಲಿ ಸಂತಾನ ಪಡೆಯಬೇಕೆಂದೂ ಹೇಳಿ ಆಶ್ವಾಸನೆ ಕೊಟ್ಟನು.ಆಗ ತಾರೆ ತನ್ನ ಗರ್ಭವನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಲು ಕಾಂತಿಯುಕ್ತವಾದ ಗಂಡು ಮಗು ಜನಿಸಿತು!ಅದರ ಕಾಂತಿ ನೋಡಿ ಬೃಹಸ್ಪತಿಯೂ ಚಂದ್ರನು ಅದು ತನ್ನ ಮಗು ಎಂದು ಜಗಳವಾಡಿದರು!ಎಲ್ಲ ದೇವತೆಗಳೂ ಋಷಿಗಳೂ ಕೇಳಿದರೂ ತಾರೆಯು ಲಜ್ಜೆಯಿಂದ ಹೇಳಲಿಲ್ಲ.ಕೊನೆಗೆ ಮಗುವೇ ಕುಪಿತಗೊಂಡು ಕೇಳಿತು!ಆಗ ಬ್ರಹ್ಮನು ಮೆಲ್ಲನೆ ಕೇಳಲು ಚಂದ್ರನದು ಎಂದು ಹೇಳಿದಳು.ಕೂಡಲೇ ಚಂದ್ರನು ಮಗುವನ್ನು ಎತ್ತಿಕೊಂಡು ಹೋಗಿ,ಬುದ್ಧಿಯಿಂದ ಗಂಭೀರವಾಗಿದ್ದ ಮಗುವಿಗೆ ಬುಧ ಎಂದು ಹೆಸರಿಟ್ಟನು.ಮುಂದೆ ಬುಧನು ವೈವಸ್ವತ ಮನುವಿನ ಪುತ್ರಿ ಇಳೆಯನ್ನು ವರಿಸಿ ಪುರೂರವನಿಗೆ ಜನ್ಮ ಕೊಟ್ಟನು.ಹೀಗೆ ಚಂದ್ರವಂಶ ಆರಂಭವಾಯಿತು.ಪುರೂರವನಿಂದ ಆಯು,ಆಯುವಿನಿಂದ ನಹುಷ-ಯಯಾತಿ-ಪೂರು,ಅವನಿಂದ ಪೌರವ ವಂಶ,ಅದರಲ್ಲಿ ದುಷ್ಯಂತ-ಭರತ,ಮುಂದೆ ಸಂವರಣ,ಅವನಿಂದ ಕುರು,ಅವನಿಂದ ಕುರುವಂಶ ಅಥವಾ ಕೌರವ ವಂಶ,ಅದರಲ್ಲಿ ಮುಂದೆ ಶಂತನು-ಭೀಷ್ಮ,ವಿಚಿತ್ರವೀರ್ಯ-ಧೃತರಾಷ್ಟ್ರ ಮತ್ತು ಪಾಂಡು,ಅನಂತರ ಕೌರವರೂ ಪಾಂಡವರೂ ಚಂದ್ರ ವಂಶದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು.ಯಯಾತಿಯ ಒಬ್ಬ ಮಗನಾದ(ಯಯಾತಿಗೆ ಐದು ಮಕ್ಕಳು) ಯದುವಿನಿಂದ ಯಾದವ ವಂಶ ಆರಂಭವಾಗಿ ಅದರಲ್ಲಿ ಭಗವಂತನಾದ ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣನು ಅವತರಿಸಿದನು.ಹೀಗೆ ಶ್ರೀರಾಮನು ಸೂರ್ಯವಂಶದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರೆ ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣನು ಚಂದ್ರವಂಶದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದನು.ಭಾಗವತ,ವಿಷ್ಣುಪುರಾಣಾದಿಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಕಥೆ ಬರುತ್ತದೆ.

            ಹೀಗೆ,ಚಂದ್ರನ ಕುರಿತಾದ ಪೌರಾಣಿಕ ಕಥೆಗಳು ಸ್ವಾರಸ್ಯವಾಗಿವೆ.

ಬೆಟ್ಟವನ್ನು ಹೊತ್ತು ನಡೆಯಬಲ್ಲೆನೆಂದ ಜಟ್ಟಿ -ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶದ ಜಾನಪದ ಕಥೆ

ಬೆಟ್ಟವನ್ನು ಹೊತ್ತು ನಡೆಯಬಲ್ಲೆನೆಂದ ಜಟ್ಟಿ

ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶದ ಜಾನಪದ ಕಥೆ

ಒಂದಾನೊಂದು ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಮಲಬಾರು ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ನಂದನೆಂಬ ರಾಜನು ಆಳುತ್ತಿದ್ದನು.ಒಂದು ದಿನ,ಒಬ್ಬ ಜಟ್ಟಿಯು ಅವನ ಬಳಿ ಬಂದು ಹೇಳಿದ,"ಮಹಾರಾಜ!ನನಗೆ ಮಲ್ಲಯುದ್ಧವೇ ಮೊದಲಾದ ಹಲವಾರು ವಿದ್ಯೆಗಳು ಗೊತ್ತು!ಕ್ರೂರ ಮೃಗಗಳೊಂದಿಗೆ ನಾನು ಕಾದಾಡಬಲ್ಲೆ!ಒಂದು ಬೆಟ್ಟವನ್ನೇ ಹೊತ್ತು ನಡೆಯಬಲ್ಲೆ!ಆದರೆ ನನ್ನ ವಿದ್ಯೆ,ಶಕ್ತಿಗಳನ್ನು ನಿಮ್ಮಂಥ ರಾಜರನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿದರೆ ಬೇರಾರೂ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸರು!ಆದ್ದರಿಂದ ನಿಮ್ಮ ಬಳಿಗೆ ಬಂದಿದ್ದೇನೆ!ನನಗೆ ಸೂಕ್ತವಾದ ಸಂಬಳ ಕೊಟ್ಟು ಕೆಲಸಕ್ಕಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳಿ ಎಂದು ಕೋರುತ್ತಿದ್ದೇನೆ!"

       ಅವನ ಮಾತನ್ನು ಕೇಳಿ ರಾಜನು ಇಂಥ ಒಬ್ಬ ಬಲಶಾಲಿ ಉಪಯುಕ್ತನಾದಾನೆಂದು ಭಾವಿಸಿ ಅವನಿಗೆ ತಿಂಗಳಿಗೆ ನೂರು ಪಗೋಡಗಳ(ಪಗೋಡ ಎಂಬುದು ಹಣದ ಒಂದು ಹಳೆಯ ಅಳತೆ) ಸಂಬಳ ಕೊಡಲು ಒಪ್ಪಿ ಅವನನ್ನು ಕೆಲಸಕ್ಕಿಟ್ಟುಕೊಂಡ.

       ಆ ನಗರದ ಬಳಿ ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ಬೆಟ್ಟವಿತ್ತು.ಆ ಬೆಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಕ್ರೂರ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ವಾಸವಾಗಿದ್ದು ಊರಿನ ಜನರಿಗೆ ಬಹಳ ತೊಂದರೆ ಕೊಡುತ್ತಿದ್ದವು.ರಾಜನು ಈ ಸಮಸ್ಯೆಯನ್ನು ತಾನು ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ತೆಗೆದುಕೊಂಡ ಹೊಸ ಜಟ್ಟಿಯಿಂದ ಪರಿಹರಿಸಬಹುದೆಂದು ಭಾವಿಸಿ ಅವನನ್ನು ಕರೆದು ಹೇಳಿದನು,"ಅಯ್ಯೋ ಜಟ್ಟಿಯೇ! ನೀನು ಬೆಟ್ಟವನ್ನೇ ಹೊತ್ತು ನಡೆಯಬಲ್ಲೆನೆಂದು ಹೇಳಿದೆಯಷ್ಟೇ?ಈಗ ನೋಡು!ನಮ್ಮ ನಗರದ ಹೊರವಲಯದಲ್ಲಿ ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ಬೆಟ್ಟವಿದ್ದು ,ಅದರಲ್ಲಿನ ಕ್ರೂರ ಮೃಗಗಳು ಆಗಾಗ ಊರೊಳಗೆ ನುಗ್ಗಿ ಜನರಿಗೆ ಬಹಳ ತೊಂದರೆ ಕೊಡುತ್ತಿವೆ!ಹಾಗಾಗಿ ನೀನು ಆ ಬೆಟ್ಟವನ್ನು ನಿನ್ನ ಹೆಗಲಿನ ಮೇಲೆ ಹೊತ್ತೊಯ್ದು ಬೇರೆಲ್ಲಾದರೂ ಇರಿಸಿ ಬಾ!"

       ಜಟ್ಟಿಯು ಆಗಲೆಂದು ಒಪ್ಪಿದ.ಮರುದಿನ,ರಾಜನು ಅವನನ್ನು ತನ್ನ ಮಂತ್ರಿಗಳು,ಪುರೋಹಿತರು,ಮತ್ತು ಒಂದು ಸೈನ್ಯದೊಂದಿಗೆ ಆ ಬೆಟ್ಟದಬಳಿಗೆ ಕರೆದೊಯ್ದ.ಆಗ ಜಟ್ಟಿಯು ತನ್ನ ಸೊಂಟಕ್ಕೆ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನೂ ತಲೆಗೆ ರುಮಾಲನ್ನೂ ಕಟ್ಟಿ ನಿಂತ.ಆದರೆ ಮುಂದುವರೆಯಲಿಲ್ಲ.ಅವನೇಕೆ ಬೆಟ್ಟವನ್ನೆತ್ತದೇ ಸುಮ್ಮನೆ ನಿಂತಿದ್ದಾನೆಂದು ರಾಜನು ಕೇಳಿದ.ಅದಕ್ಕೆ ಆ ಜಟ್ಟಿಯು ವಿನಯಪೂರ್ವಕವಾಗಿ,"ಮಹಾರಾಜ!ನಾನು ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ಸೇರಿದಾಗ ಬೆಟ್ಟವನ್ನು ನನ್ನ ತಲೆಯ ಮೇಲೆ ಹೊತ್ತು ನಡೆಯಬಲ್ಲೆನೆಂದು ಹೇಳಿದ್ದೆ.ಆದರೆ ಅದನ್ನು ಎತ್ತಬಲ್ಲೆನೆಂದು ಹೇಳಿರಲಿಲ್ಲವಷ್ಟೇ?ಆದ್ದರಿಂದ ನಿಮ್ಮ ಸೈನಿಕರಿಗೆ ಆ ಬೆಟ್ಟವನ್ನು ಎತ್ತಿ ನನ್ನ ತಲೆಯ ಮೇಲೆ ಇರಿಸಲು ಹೇಳಿ!ಅನಂತರ ನಾನದನ್ನು ಹೊತ್ತೊಯ್ಯುತ್ತೇನೆ!" ಎಂದನು!

       ರಾಜನಿಗೆ ಏನು ಹೇಳಬೇಕೆಂದೇ ತಿಳಿಯಲಿಲ್ಲ!